Tác giả: Nguyễn Lân

Thể loại: Lịch Sử

Giới thiệu:

Nguyễn Trường Tộ
Mấy Lời Ngỏ Trước
Viết quyển sách nhỏ này về Nguyễn Trường Tộ tiên sinh, tôi không dám có cao vọng khảo cứu tường tận về học thức, tài hoa, sự nghiệp của bậc vĩ nhân đệ nhất của nước Nam, vì tôi tự xét không đủ tài và cũng không có được nhiều tài liệu.
Song một người có cái kiến thức sâu rộng như tiên sinh, một người có lòng yêu nước trên hết mọi sự như tiên sinh, ta có bổn phận phải luôn luôn nhắc nhỏm đến tên tuổi, để tỏ lòng thành kính nhớ ơn, để treo một gương sáng giữa các anh em thiếu niên ngày nay, và nhất là để bày trước mắt các bạn du học tấm hoài bảo thiết tha của nhà Tây học sớm nhất của đất nước.
Sở học của tiên sinh có thể không bằng học thức của một vài người trong các bạn (vì tiên sinh có đâu được cái hân hạnh sống ở bên Âu hàng chục năm như các bạn, và cái trí thức của người ta từ tám mươi năm về trước đối với sự hiểu biết ngày nay có khác xa nhiều); nhưng tấm lòng yêu nước thương nòi và chí quả quyết thay cũ đổi mới của tiên sinh đáng để các bạn suy nghĩ.
Một nước muốn chóng tiến bộ, cần phải có nhiều nhân tài; nhưng nếu sau khi công thành danh toại, nhân tài chỉ mong ở một địa vị cao quý, được lương nhiều bổng hậu, để vinh thân phì gia, sống một cuộc đời trưởng giả, rồi nhìn những người xung quanh bằng con mắt hoặc khinh ngạo, hoặc ngờ vực, thì dù có nhiều chăng nữa, phỏng những nhân tài ấy có ích lợi gì cho xã hội, cho quốc gia!
Nguyễn Trường Tộ tiên sinh hăng hái hiến thân cho nước quên cả gia đình, quên cả hạnh phúc, quên cả những nỗi khó khăn ùn ùn nổi lên trên con đường tiên sinh đã tự vạch lấy mà đi, thực đã cho chúng ta một bài học sáng sủa rõ rệt.
Một người như thế đáng cả Quốc Dân tôn sùng; tượng đồng bia đá, kể cũng còn là ít. Thế mà, nếu ta có thể về chơi xã Bùi Chu, ta sẽ thấy một nấm mộ đất lè tè tiêu điều ở giữa đá mài hiu quạnh, ấy là chỗ nghỉ đời đời của một bậc vĩ nhân! Ôi! Một nước vẫn tự nhận là văn hiến, một dân tộc vẫn có tiếng là biết nhớ ơn, lẽ nào lại lãnh đạm với một nhà ‘’Đại học vấn, đại kiến thức, đại tư tưởng, đại nghị luận’’ đã đem hết tâm can ra phụng sự quốc gia, lẽ nào lại rẻ rúng một nhân tài đã làm vẻ vang cho đất nước!
Vì nghĩ thế, chúng tôi không ngại bất tài, mạo muội viết quyển sách nhỏ nầy, mục đích chỉ là để tỏ lòng kính phục một bậc tiền bối...